Lokale kopie voor WebGang-bezoekers op DMA:
Lokale kopie voor WebGang-bezoekers op DMA:
Waarom deze bezetting ?
Als teken van protest tegen de voorgenomen sluiting van het I.C.C. en de stopzetting van de tentoonstellingen van hedendaagse kunst in het Jordaenshuis, heeft een aantal kunstenaars besloten het I.C.C. (in het voormalig koninklijk paleis op de Meir) vreedzaam te bezetten. Hiermee willen zij
1. een duidelijk signaal geven aan overheid en beleid dat kunstenaars bezorgd zijn over de afname van mogelijkheden om hedendaagse kunst te tonen en te ervaren,
2. een grondige discussie op gang brengen tussen kunstenaars, Vlaamse overheid, Antwerps stedelijk en provinciaal bestuur en professionelen uit de kunstwereld omtrent deze mogelijkheden en het uitzonderlijke belang ervan in Antwerpen, een stad die zich sinds l993 expliciet profileert als een cultuurstad,
3. bekomen dat het I.C.C. na de (inderdaad broodnodige) renovatie niet verwordt tot het zoveelste geheel van kantoren met cafeteria, maar (conform de wens van wijlen koning Boudewijn) een dynamische en vitale plek blijft waar kunstenaars en kunstliefhebbers (van alle disciplines) een platform/laboratorium vinden dat een flexibele aanvulling vormt voor andere, meer museale instituten als MUHKA, Openluchtmuseum voor beeldhouwkunst Middelheim en het Museum van Fotografie.
Een kleine geschiedenis
Het afbouwen van de werking hedendaagse kunst van het I.C.C. is symptomatisch voor een algemene malaise die er momenteel heerst in het beleid omtrent hedendaagse beeldende kunst in Antwerpen. Ook de stopzetting van het tentoonstellingsbeleid in het Jacob Jordaenshuis kadert in deze afbouw. Ironisch genoeg was het I.C.C. zelf het (indirecte) resultaat van de bezetting van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (KMSKA) door de Vrije Actie Groep Antwerpen (VAGA) in 1968. Na die bezetting werd het Koninklijk paleis in Antwerpen door de kunstenaars opgeeist en dit in een brief gericht aan Koning Boudewijn. In 1970 krijgt het paleis een culturele bestemming via een K.B.
Na een bijzonder vooruitstrevende werking (ondermeer via talrijke tentoonstellingen rond hedendaagse kunst, architectuur en fotografie, performances, voordrachten, filmvoorstellingen en de uitbonw van een bijzonder degelijke bibliotheek m.b.t. hedendaagse beeldende kunst) tijdens de jaren 70 en een verwatering tijdens de jaren 80 wordt het I.C.C. in 1990 aan het KMSKA gehecht, en dit via een besluit van de Vlaamse executieve. Deze geforceerde terugkeer van het I.C.C. naar het KMSKA blijkt bijzonder cynisch wanneer men bedenkt dat het I.C.C. net geboren is vanuit een fundamentele ontevredenheid t.o.v. het artistieke beleid van deze instelling op het vlak van de actuele kunst tijdens de jaren 60. Sinds het gedwongen huwelijk met het KMSKA blijkt het I.C.C. voor deze instelling en haar directeur Lydia Schoonbaert een lastig blok aan het been waarvan de werking en de uitstraling tussen 1990 en nu langzaam maar systhematisch afgebouwd werd. Bijzonder betekenisvol in dit verband is de tijdelijke sluiting van een jaar in 1991 (zgn. wegens de bouwvalligheid van het gebouw, dat in het kader van Antwerpen Ô93 overigens zonder enige aanpassing gebruikt werd door Eldorado, centrum voor beeldcultuur!), de afvloeiing van 2/3 den van het I.C.C. personeel naar het KMSKA, de afschaffing van de affiches, voor de tentoonstellingen en het tijdschrift. Tot driemaal toe werden alle lopende abonnementen op belangrijke kunsttijdschriften gedwongen opgezegd, waardoor de werking van de bibliotheek als informatiecentrum van hedendaagse kunst sterk in het gedrang kwam. Al deze maatregelen wijzen in de richting van een regelrechte sabotage, die door de nieuw aangestelde directeur van het KMSKA, Paul Huvenne, helaas niet gecorrigeerd wordt.
Exact 30 jaar later bezetten ontevreden kunstenaars het I.C.C. met het doel deze instelling te redden, en de beleidsmensen te laten inzien dat Antwerpen -los van de bestaande museale instellingen- dringend behoefte heeft aan een plaats voor alle vormen van hedendaagse kunst.
(Noot: "Doelstellingen van het I.C.C. (K.B. 1970) behouden 1) en 2) in het Besluit v.d.Vlaamse executieve aanhechting v.h. I.C.C. bij het KMSKA (...) 1) Op te treden als onthaalcentrum voor kunsttentoonstellingen, inzonderheid deze welke georganiseerd worden in het kader van de internationale culturele betrekkingen ; 2) Allerhande culturele manifestaties en bijeenkomsten te organiseren in aansluiting met de internationale en nationale culturele actualiteit. 3) De kredieten die nodig zijn voor de werking van het centrum, worden, onder afzonderlijke littera's, uitgetrokken op de gewone begroting van Nederlandse cultuur. (...)"
De huidige situatie
Na de recente sluiting van het Jacob Jordaens huis (stad Antwerpen) en het I.C.C. ( KMSKA, Vlaamse gemeenschap) bestaat er geen flexibele ruimte meer voor jonge en actuele kunst. Het Jordaenshuis wordt -in privehanden- getransformeerd tot o.a. een chocolademuseum, het koninklijk paleis wordt tot voor kort gretig bekeken door UIA en brouwerij De Koninck. Deze partners bleken nodig om de hoogstnoodzakelijke restauratie van het vervallen Koninlijk Paleis te bekostigen. Dit is in strijd met de inhoud van het eerder vermelde K.B. van 1970. Vooralsnog bestaat er over de toekomst van het I.C.C. geen volledige duidelijkheid. Een deel van de ruimten van het paleis blijken alleszins voorbestemd tot kantoorruimte voor het Van Dijckjaar (1999). Nogal een schrijnende vaststelling wanneer men bedenkt dat de Stad Antwerpen zelf beschikt over een groot aantal leegstaande en te koop/te huur (zo bedraagt de huurprijs van het St.Felixpakhuis 5 a 8 miljoen per jaar! ) aangeboden panden. Deze roofbouw gaat dus duidelijk ten koste van de hedendaagse kunst die in Antwerpen volledig teruggdrongen wordt binnen de muren van museum en galerie.
De argumenten die men hanteert om de rol van het I.C.C. voor de hedendaagse kunst te minimaliseren, kunnen vrij makkelijk weerlegd worden. Zo is de vaststelling dat andere instellingen in het Antwerpse nl. MUHKA en Middelheim museum) de rol van het I.C.C. voldoende hebben overgenomen, een misleidend argument. Beide instellingen bevinden zich in de periferie van de stad en hebben een museaal karakter, d.w.z. dat jonge, actuele kunst er weinig of niet aan bod komt, de drempel voor kunstenaars redelijk hoog is, er van een experimentele en multidisciplinaire (de kruisbestuiving tussen beeldende kunst, film, muziek, etc.) aanpak geen sprake is. Op al deze vlakken kan het I.C.C. een complementaire functie hebben, net zoals het I.C.A. die heeft t.o.v. de Tate Gallery (Londen), de Appel t.o.v. het Stedelijk Museum (Amsterdam) en Witte De With t.o.v. Boymans-Van Beuningen (Rotterdam).
Zo is ook de verwijzing naar de rol van de culturele centra voor het tonen van jonge en actuele kunst een misleiding. In het beste geval komt hedendaagse beeldende kunst daar, bij gebrek aan adequate tentoonstellingsruimte, terecht in foyer en wandelgang. De opeising van het I.C.C. voor de voorbereiding van het Van Dijckjaar is al een al even grote drogreden, vooral wanneer nieuwe kunst moet wijken voor de oude. Ook Antoon Van Dijck was ooit een hedendaags kunstenaar! Het argument dat een pand als het koninklijk paleis door zijn historisch karakter ongeschikt zou zijn voor het tentoonstellen van hedendaagse kunst is al even slecht gekozen. Het tegendeel wordt bewezen door de succesvolle werking van het I.C.C. in de jaren 70 en 80 waaruit blijkt dat hedendaagse kunstenaars met een internationale reputatie de ruimte wisten te bespelen en hun werk vaak optimaal wisten te integreren in het prachtige Roccoco-interieur. Dat historische gebouwen een verrijking en een uitdaging vormen voor hedendaagse kunstenaars blijkt overigens uit talrijke belangrijke tentoonstellingen in het buitenland, en vooral uit de voorbeelden in Italie en Frankrijk, waar bv. het Castello di Rivoli en het Chateau d'Oiron bewijzen dat hedendaagse kunst perfect kan functioneren in een historische context.
De initiatiefnemers van de bezetting stellen dan ook een herdenking van de doelstelling en de werking en een grondige artistieke herprofilering van het I.C.C voor, i.p.v. een definitieve sluiting. Het I.C.C. was tijdens de jaren 70 een progressief en dynamisch centrum met bij momenten een internationale uitstraling, waar verschillende culturele groepen, performance kunstenaars, musici, beeldende kunstenaars en filmmakers met hun werk aan bod kwamen. Een hele generatie Belgische kunstenaars die in de jaren 80 internationaal doorbrak, kreeg er hear debuut of stelde er tentoon. (We vermelden van deze en andere Belgische kunstenaars, auteurs en musici o.m. Guillaume Bijl, Luc Deleu, Hugo Heyrman, Bernd Lohaus, Panamarenko, GAL, Roger Raveel, Jacques Charlier, Lili Dujourie, Daniel Dewaele, Denmark, Leo Copers, Fred Bervoets, Ria Pacquee, Danny Devos, Hugo Claus, Jos Van Immerseel, Anne-Mie Van Kerckhoven, Julien Schoenaerts, Logos,... Wat betreft de aanwezigheid van belangrijke buitenlandse kunstenaars kunnen we ondermeer verwijzen naar werken, performances, video's en films van Joseph Kosuth, Donald Judd, Claes Oldenburgh, On Kawara, Yves Klein, Joseph Beuys, Christian Boltanski, Daniel Buren, Gordon Matta-Clark, Christo, Luciano Fabro, Henry Moore, Daniel Spoerri, Ben Vautier, Bruce Nauman, Robert Smithson, Lawrence Weiner, James Lee Byars, Dan Graham en Wolf Vostell.(Bronnen: catalogus I.C.C. 1970-1977. Een documentaire overzichtstentoonstelling, 1977, 1978-1981 Tweemaandelijks tijdschrift. )
Tijdens deze bloeiperiode telde het I.C.C. 131.754 bezoekers in een jaar tijd (in 1977). Dertig jaar later, in 1997 (periode jan.tot sept.) kwamen er amper 8483 bezoekers. Rekening houdend met het feit dat er vandaag statistisch meer belangstellenden zijn voor hedendaagse kunst dan in 1977 (denk aan het steeds stijgend aantal bezoekers voor de documenta's), wijst deze daling op een schrijnend gebrek aan visie, ondersteuning en promotie. Dat het KMSKA geen werking heeft omtrent hedendaagse kunst is bekend, maar dit lijkt op regelrechte sabotage met de dood tot gevolg.
Onze eisen
De bezettende kunstenaars en sympathisanten verlangen: 1. Een open gesprek met beleidsmensen, kunstenaars en andere professionals uit de culturele wereld, en dat in de vorm van een debat in het I.C.C. 2. Geen afschaffing, maar een grondige herdefinitie van het I.C.C. naar analogie van bv. het ICA in Londen, De Appel in Amsterdam, Witte de With in Rotterdam: een platform en een plaats voor actuele beeldende kunst, performance, muziek, film, lezingen,dans, theater, mode, debatten ea. 3. Een internationale uitstraling door een actuele programmatie. 4. Een autonoom, jong en dynamisch centrum, waar de programmatie verzorgd wordt door jonge curator(en), eventueel aangesteld voor 5 jaar, en/of gastcuratoren. Op die manier krijgen jonge curatoren de kans zich te ontwikkelen en te profileren na hun studies. Indien men vindt dat het ICC dan toch enkel onder de vleugels van een museale instelling kan overleven, dan liefst onder die van het MUHKA en/of Middelheim en niet onder die van het KMSKA.
De actie
De concrete actie bestaat uit een vreedzame en respectvolle bezetting.
Overdag zijn sympathisanten welkom om hun steun te betuigen, s'avonds zijn er activiteiten voorzien zoals concerten, performances en een debat met kunstenaars, beleidsverantwoordelijken en professionelen uit de kunstwereld. Radio Centraal wordt uitgenodigd om live uit te zenden vanuit het I.C.C. en de regionale verslaggeving te verzorgen. Ook de live uitzending van het debat wordt aan Centraal toevertrouwd. De kunstenaars bezetten het I.C.C. zolang er geen duidelijke beslissing is genomen over een akkoord. Ook het ontbreken van een duidelijk sociaal statuut voor de beeldende kunstenaar en de afwezigheid van een efficiente spreekbuis heeft aanleiding gegeven tot deze actie. We hopen dan ook dat Minister Martens de noodzaak inziet persoonlijk deel te nemen aan het debat.
Programma bezetting I.C.C. 1998
Koninklijk Paleis, I.C C., 1 ste verdiep, Meir 50, 2000 Antwerpen spiegelzaal
Radio Centraal 103.9 FM verzorgt rechtstreekse uitzending
Volgende personen worden voor het panel uitgenodigd:
gasten